भारत हळूहळू स्थूलतेचे राष्ट्र आणि गैर-संक्रामक रोगांचे लोकसंसार ठरत आहे. या समस्येची मुख्य कारणे म्हणजे बदलत्या आहाराच्या सवयी, स्थिर जीवनशैली, तणाव आणि व्यायामाचा अभाव. वाढत्या शहरांमध्ये फास्ट फूड आणि उच्च-कॅलोरी पदार्थांचा वापर वाढला आहे. तसेच, फिजिकल ऍक्टिव्हिटी मध्ये घट आणि लांब वेळ संगणकावर किंवा मोबाइलवर खर्च होणाऱ्या वेळेत वाढ झाली आहे.
गैर-संक्रामक रोग जसे की डायबिटीज, हायपरटेन्शन आणि हृदयविकार सध्या व्यापक प्रमाणात आढळत आहेत. या रोगांचे उपचार आणि व्यवस्थापन करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात आर्थिक आणि वैद्यकीय संसाधनांची आवश्यकता आहे.
‘डॉक्टर्स’ डे च्या शुभ मुहूर्तावर, आपण काही उपाय करुन या त्रासांना कमी करण्याचा प्रयत्न करू शकतो:
1. **संतुलित आहार**: फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि प्रोटीन्सचे सेवन वाढवा. फास्ट फूड आणि साखरयुक्त पदार्थांचा वापर कमी करा.
2. **व्यायाम**: नियमितपणे व्यायाम करण्याची सवय लावा. प्रत्येक दिवशी किमान ३० मिनिटे चालणे, धावणे किंवा योगा करा.
3. **आराम आणि झोप**: पुरेशी आणि गुणवत्तापूर्ण झोप घ्या. तणाव कमी करण्यासाठी ध्यान आणि मनःशांतीची साधने उपयोगी पडतील.
4. **नियमित आरोग्य तपासणी**: वारंवार आरोग्य तपासणी करा. असे केल्याने कोणतेही त्रास लवकर आढळू शकतात आणि त्याचे योग्य वेळी उपचार होतात.
5. **मद्यपान आणि धुम्रपान **: मद्यपान मर्यादित करा आणि धुम्रपानापासून दूर रहा. धूम्रपानाचे सेवन टाळा.
डॉक्टर्स’ डे च्या निमित्ताने, ही संदेश दिलासा म्हणजे प्रत्येकाने त्याच्या आरोग्याची काळजी घेतल्याने गैर-संक्रामक रोगांचे प्रमाण कमी करणे शक्य आहे. एकत्रित प्रयत्न आणि जीवनशैलीत बदल केल्याने आपल्या भविष्यातील पिढ्यांना आरोग्यदायी जीवन मिळवून देऊ शकतो.
डॉ. संगमेश चवंडा , कोषाध्यक्ष,
इंडियन मेडिकल असोसिएशन, लातूर.
—————————————-
जागतिक डॉक्टर्स डे (1 जुलै) निमित्त लेख
1 जुलैला डॉक्टर्स डे साजरा करण्यामागे एक खास कारण आहे. थोर वैद्य डॉ. बिधानचंद्र रॉय यांचा जन्म 1 जुलै 1882 रोजी झाला. एवढेच नाही तर 1 जुलै 1962 रोजी डॉ. बिधानचंद्र यांचे निधन झाले. या कारणास्तव त्यांच्या जयंतीआणि पुण्यतिथीच्या दिवशी त्यांच्या स्मरणार्थ प्रत्येक डॉक्टरांचा सन्मान करण्यासाठी 1 जुलै रोजी राष्ट्रीय डॉक्टर दिन साजरा करण्याची घोषणा करण्यात आली.
भारतात केव्हा सुरू झाला ?
भारतात 1991 पासून 1 जुलै हा दिवस डॉक्टर्स डे म्हणून साजरा करण्यात येतो. प. बंगालचे दुसरे मुख्यमंत्री डॉ.
बिधनचंद्र रॉय यांनी वैद्यकीय व्यवसायात केलेल्या अद्वितीय व संस्मरणीय कामगिरीमुळे हा दिवस निवडण्यात
आला. त्यांचा जन्म 1 जुलै 1882 व मृत्यू 1 जुलै 1962 रोजी झाला. 80 वर्षांचे असताना त्यांची 1 फेब्रुवारी रोजी
सर्वोत्तम कामगिरीबद्दल सर्वोत्तम नागरिक म्हणून निवड करण्यात आली. ते थोर स्वातंत्र्य् सेनानी होते. महात्मा
गांधींसोबत केलेल्या अनेक सत्याग्रहांमध्ये ते सहभागी झाले होते. त्यांनी केलेल्या अमूल्य कामगिरीबद्दल
वाहिलेली ही श्रद्धांजली आहे.
लॅन्सेट या जागतिक जर्नल मधील सर्वे
जागतिक आरोग्य संघटनेने नुकत्याच एका प्रसिद्ध केलेल्या लॅन्सेट या जागतिक जर्नल मधील सर्वे कडे लक्ष वेधले
आहे . या सर्वे मध्ये व्यायामाचे महत्व प्रसिद्ध करण्यात आले आहे . जागतिक आरोग्य संघटने नुसार प्रत्येकानी
आठवड्यातून किमान १५०मिनिटे अथवा ७५ मिनिटे तीव्र पद्धतीचा व्यायाम करणे चांगल्या आरोग्यासाठी महत्वाचे आहे . हा सर्वे १९७ देशामध्ये करण्यात आला आहे , त्यानुसार ५२. ६% महिला व ३८. ४% पुरुष हे कुठल्याही
प्रकारचा व्यायाम करत नाहीत हे सिद्ध झाले आहे . भारतात हे प्रमाण २००० साली २२. ४% होते ते आता वाढून ४५.
४% हे झालेले आहे जे कि आरोग्यासाठी धोक्याची घंटा आहे आणि तेवढेच नाही तर हे संख्या २०३० पर्यंत ५५% पर्यंत
जाण्याचा धोका नमूद केला आहे , तर वेळीच आपण सजग झालो नाही तर वेगवेगळ्या शारीरिक व मानसिक
आजारांना सामोरे जाण्याची भीती निर्माण होत आहे
जागतिक डॉक्टर्स डे निमित्ताने आपल्या सर्वांचे लक्ष एका महत्त्वपूर्ण आरोग्यविषयक मुद्द्याकडे वेधू इच्छितो.
आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीमुळे आणि अयोग्य आहाराच्या सवयीमुळे भारतीय लोकसंख्या आवश्यक
व्यायाम व संतुलित आहाराच्या अभावामुळे गंभीर आरोग्य समस्या अनुभवते आहे. यामुळे मधुमेह, रक्तदाब, स्ट्रोक
आणि इस्केमिक घटना अशा असंसर्गजन्य रोगांची वाढीव घटनावृद्धी दिसून येत आहे.
मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब सारख्या रोगांचा वाढता प्रादुर्भाव चिंताजनक आहे. या रोगांमुळे हृदयविकारांचा धोका
वाढतो आणि जीवनशैलीवरील परिणाम खूप मोठा होऊ शोतो. यासाठी आपण सर्वांनी आरोग्याबाबत सजग होणे
गरजेचे आहे.
डायटरी आणि व्यायामाच्या बाबतीत काही महत्त्वाच्या सूचना खाली दिल्या आहेत:
प्रौढ पुरुष व महिला:
1. जागतिक आरोग्य संघटने नुसार प्रत्येकानी आठवड्यातून किमान १५०मिनिटे अथवा ७५ मिनिटे तीव्र पद्धतीचा
व्यायाम करणे चांगल्या आरोग्यासाठी महतवाचे आहे. त्यात चालणे, सायकल चालवणे, जलतरण इत्यादींचा
समावेश असो.
2. संतुलित आहार घ्या, ज्यात फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्ये, प्रथिने यांचा समावेश असेल.
3. साखर, मीठ व तुपाचे प्रमाण कमी ठेवा.
4. नियमित आरोग्य तपासणी करा.
लहान मुलं:
1. मुलांनी दररोज किमान १ तास खेळणे आवश्यक आहे.
2. संतुलित आहार घ्या, ज्यात दूध, फळे, भाज्या, धान्ये यांचा समावेश असेल.
3. जंक फूड व साखरेचे सेवन कमी करा.
4. नियमित आरोग्य तपासणी करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
व्यायामाचा अभाव व जंक फूड चा वापरामुळे साधारणतः उद्भवणारे आजार विविध शारीरिक व मानसिक आजार डायबिटीस , हायपरटेंशन , हृदय विकार ,स्तनाचा कॅन्सर , आतड्यांचा कॅन्सर ,ओबेसिटी , विसरभोळेपणा तसेच विविध ऑर्थोपेडिक आजारांच्या समस्या उद्भवताना दिसतात आहारातील योग्य जागरूकता आणि व्यायामाचा समावेश करून आपल्या जीवनशैलीत सकारात्मक बदल घडवणे आपल्या सर्वांच्या हातात आहे. चला, आपल्या आरोग्याच्या दिशेने एक पाऊल पुढे टाकूया आणि निरोगी भारताचे
स्वप्न साकार करूया. आपल्या सहकार्यानेच हे शक्य आहे.
डॉ. उमेश कानडे
आय एम ए -अध्यक्ष लातूर
